Als vakspecialist is het altijd handig een plek te veroveren in de (online) nieuwskolommen, een eigen blog te hebben of aan te schuiven aan talkshowtafels. Het kan heel lucratief zijn om veel in de media te komen, maar hoe doe je dat eigenlijk?

Janneke van Heugten is de initiatiefnemer van VIDM.nl, dat staat voor Vaker in de Media. Het is een community, een clubje dus, van vakspecialisten die ze leert hoe ze wat vaker worden gebeld door journalisten. Op internet wisselen de leden onderling tips uit, ze koppelt journalisten aan specialisten en Janneke geeft ook cursussen. Voor een verhaal benaderde ik haar en ze vroeg me op haar beurt of ik wilde deelnemen aan een Zoomgesprek waarin ik wat vragen beantwoord over hoe ik als journalist aan mijn 'specialisten' kom. Ter voorbereiding schreef ik alvast op hoe ik mijn bronnen selecteer; wat zijn mijn criteria om iemand te gaan bellen?

1.Specialisten hebben voldoende autoriteit
Als eerste moeten ze een beetje autoriteit hebben om iets over het onderwerp te vertellen. De man of vrouw op straat is leuk, maar je kan er geen goed verhaal mee vullen. Als er bijvoorbeeld een grote winkelketen failliet is dan komt er in je hoofd een lijstje namen met daarop Paul Moers, Hans van Tellingen, Rupert Parker Brady en Kitty Koelemeijer. Als je iets minder affiniteit hebt met het onderwerp ben je op Google aangewezen en dan willen wij journalisten nog wel eens de trukendoos opengooien. Ikzelf bijvoorbeeld Google vaak het onderwerp in combinatie met het woord 'boek'. In dat geval kom je dus uit bij mensen die minimaal een paar maanden over onderwerp X hebben nagedacht en dat helpt. Let wel op dat het boek een beetje recent is geschreven en dat de specialist nog wel eens iets over dat onderwerp publiceert. Natuurlijk helpt het altijd als iemand hoogleraar is, maar wat je toch doet als journalist is autoriteit ontlenen aan andere persoptredens zoals interviews, LinkedIn posts en blogs. Als je Jort Kelder belt over de dynamiek van familiebedrijven weet je dat je een goed verhaal krijgt want hij kent al die bedrijven en families goed van Quote en zijn tv-programma's.

​2.Specialisten zijn niet bang om iets te zeggen
Weten jullie nog dat Voetbal International wel eens gasten aan tafel hadden in de beginfase van de show? Dan nodigden ze een of andere trainer uit die hen leuk leek, maar die zat vervolgens een uur lang te zwijgen omat hij bang was voor zijn reputatie. Als journalist wil je een beetje gepeperd stukje hebben waarmee je kan aankomen bij de lezers. Dat betekent dat iemand een beetje gezonde maling moet hebben aan wat hun familie en collega's ervan vinden wat ze allemaal beweren. Ja, maar de nuance, hoor ik jullie zeggen. Dat is goed en belangrijk natuurlijk, maar in een verhaal heb je daar niet zoveel aan. Iemand als Moers zegt het gewoon als hij vindt dat ze er bij Hudsons Bay een zooitje van gemaakt hebben, daar heb je iets aan. Je weet natuurlijk niet altijd van te voren of iemand uitgesproken is, maar dat kan je afmeten aan de andere media-optredens. Je kan natuurlijk iemand bellen die heel genuanceerd de belangen afweegt tussen de economie en de volksgezondheid, maar je kan ook Jort Kelder bellen die zegt: laten we de economie opstarten. Een jaar of drie geleden was ik op een congres over vastgoed. Daar lopen prima mensen rond, niks mis mee, maar ze beschermen vaak hun eigen handeltjes en dus zijn de uitspraken niet zo gepeperd. Totdat Igor Beuker ging spreken die allemaal stevige dingen zei over Blokker. Dat soort gasten moet je hebben.

3. Specialisten moeten een beetje snappen hoe het spel werkt
Voor een journalist is het prettig als een specialist een beetje snapt hoe onze wereld werkt. Veel bronnen vragen, omdat ze zo geleerd is, naar mijn deadline, maar dat is niet zo heel belangrijk vaak. Het gaat erom dat je als kenner snapt welke rol de bron heeft in het verhaal dat de journalist wil vertellen. Kijk, als jij aanschuift aan een talkshowtafel met een journalist van de Telegraaf die het standpunt heeft dat voetballen in stadions voorlopig niet kan dan helpt het als jij vindt dat voetballen wel weer kan als je maar goed test. Het helpt als je een beetje meebeweegt met het medium zonder jezelf te verliezen. Toen schrijver Eus ooit bij DWDD werd gevraagd naar zijn mening over de schrijfwereld werd, in het bijzijn van Jules Deelder en Jan Mulder, van hem verwacht dat hij iets opstandigs zei. Mediawetenschapper Linda Duits vertelde daar onlangs in de hele aardige podcast Onder Mediadoktoren goede dingen over. Het ging over hoofd-IC Diederik Gommers die steeds beter begon te snappen welke behoefte een talkshow heeft; duidelijke teksten, soms wat persoonlijke anekdotes en een beetje kunnen meepraten met de andere gasten. Voor een interviewtje in AD dat bestond uit drie vragen over zijn favoriete programma kwam ik een keer in tijdnood en toen heeft Jort Kelder in prachtige volzinnen een paar geweldige quotes met peper aangeleverd.
 
4. Specialisten moeten een beetje aardig zijn
​​Journalisten hebben vaak een specialisme waar ze over schrijven en ze onderhouden dus contact met mensen die iets over dit onderwerp weten. Dat betekent: soms even bellen als er iets aan de hand is, appen of een bakje koffie drinken. Journalisten zijn ook gewoon mensen dus wij vinden het leuk om contact te hebben met aardige mensen. Voor frank.news heb ik bijvoorbeeld veel contact met Bas Van Teylingen, iemand die alles weet van jongeren in de media. Een vriend is misschien overdreven, maar het is wel iemand met wie je de laatste nieuwtjes bespreekt en waar je ook persoonlijk iets aan kan vertellen. Het leven is veel te kort om veel contact te hebben met eikels. Ik kan me herinneren dat ik ooit een interview deed met Kees Jansma toen hij persbaas was bij Oranje. Na het interview bracht hij me toch even naar de trein, dat hoefde hij helemaal niet te doen, maar hij deed het toch. Kees is gewoon een aardige gast en dat helpt.

5.Specialisten stappen over hun eigen marketingverhaal heen
Kleine opdracht; ga nu naar LinkedIn, bekijk de eerste tien posts en turf hoeveel er daarvan een verkapte reclameboodschap zijn. Daaronder vallen ook: overdreven blij zijn over een klant, iets heel aardigs zeggen over iemand waar je een belang bij hebt, de eigen spulletjes overdreven ophemelen of een heel slecht onderzoek liken dat in de afzenders eigen voordeel uitpakt. Bijna alle journalisten hebben een anti-marketingradar op hun hoofd wat zoveel wil zeggen dat ze allergisch zijn voor iedereen die zijn eigen toko probeert te verkopen. Natuurlijk zal elk reclamebureau zeggen dat je 'juist nu' moet adverteren, maar als bron heb je daar dus niet zoveel aan. Een voorbeeld van hoe je dat kan aanpakken is Marcel Blijlevens, hij volgt de businesskant van sport, maar heeft daar verder geen belangen bij, vind het gewoon mooi en elke ochtend kruipt hij weer achter zijn computer voor een verhaaltje. Dat is gewoon puur zijn passie en dus levert dat hem enorm veel volgers op. Waarom zou je de hele dag je spulletjes verkopen op LinkedIn? Je kan toch ook normaal doen en een leuk verhaal vertellen?

6.Specialisten moeten altijd leveren
Natuurlijk leren jullie in een mediacursus dat het belangrijk is om te selecteren, om niet overal aan mee te doen. Maar een journalist heeft een of meerdere opdrachtgevers en die heeft er baat bij dat de 'specialist' altijd levert. Ik schrijf bijvoorbeeld voor AD, NRC en Parool en aan die verhalen wil iedereen wel meewerken. Maar ja, als freelancer moet je ook gewoon geld verdienen en dus schrijf ik ook voor media die iets minder hoog scoren op de P van prestige. Aardige Slimme specialisten snappen dat goed en denken een beetje met je mee. Niet zo lang geleden schreef ik bijvoorbeeld een verhaal voor het magazine Gooisch over vermogende families. Nee, Jort Kelder zal daar geen duizenden optredens mee binnen slepen, maar hij gunt mij dan toch even een paar aardige quotes en dan appt hij zoiets als; wanneer is je deadline, bel even om 13 uur morgen anders, komt goed'. Journalist blij, hoofdredacteur blij en weer door.

7.Specialisten moet initiatief tonen, iets doen
Wij journalisten vinden het tof als een 'specialist' een beetje eigen initiatief toont, als hij of zij een beetje meedenkt. Ik kan me nog goed de dag herinneren dat Bas van Teylingen mij belde nadat ik een verhaal maakte in Parool over het gebrek aan online comedy. Hij belde me om te vertellen dat ik het helemaal mis had, maar deed dat op een hele positieve manier…zo van: samen kunnen we de mensen wat meer leren over de leuke kanten van YouTube en dat de mediawereld gaat veranderen. Daarna leverde hij voor frank.news regelmatig een blogje over onderwerp X met een duidelijk standpunt en een onderbouwde mening. Dan was er iets in het nieuws geweest en dan appte hij mij eerst wat hij er allemaal van vond, puur om te trainen. Vervolgens spraken we dan al snel af dat hij een blog zou maken; altijd met een hele puntig opgeschreven mening die mij weer veel lezers en dus prestige opleverde. Femke Hogema interviewde ik twee keer vrij serieus over haar boeken waarin ze iets uitlegt over financiën, maar ik kon haar ook bellen voor Gooisch toen ik een verhaal maakte over de rolverdeling tussen mannen en vrouwen bij de financiële administratie.

Conclusie
Als je de ambitie hebt om uit te groeien tot een specialist die regelmatig in de media is dan is het handig om het eens om te draaien; waar zou een journalist behoefte aan hebben? Nou, dat is gewoon een aardig iemand, die verstand van zaken heeft, niet bang is om met een mening te komen, die ook eens iets levert zonder dat hij of zij er iets voor terugkrijgt. Je leest wel eens op Twitter over 'weer Jort Kelder', maar dat is toevallig iemand die altijd levert, een aardige gast, die een puntige mening heeft en die altijd bereid is een collega-journalist een beetje te helpen. Dus ik zou zeggen tegen specialisten met media-ambities: schrijf veel blogs over jouw onderwerp waarin je jezelf traint om onderbouwd echt een mening te geven, zoek rustig contact met de gespecialiseerde journalist en doe verder gewoon een beetje normaal. Dan kom je al een heel eind.