Binnen vijf jaar verwacht het Nederlandse Schluss een online datakluis klaar te hebben. Daarmee slaan internetgebruikers hun persoonlijke gegevens op en bepalen ze zelf wat en met wie ze die delen. Dat doorbreekt het monopolie van databedrijven als Google en Facebook en geeft online markteers de kans helemaal opnieuw te beginnen.  

'We zijn op weg naar een nieuw internet. Een internet waar je zelf bepaalt welke informatie je deelt. Met wie en voor hoelang. Jij bent de baas!'. Zo begint de website van Schluss. Een revolutionaire boodschap van een nog relatief onbekende club. ,,Het grote publiek kent ons nog niet, want we hebben nog niet veel ruchtbaarheid aan Schluss gegeven," vertelt Chief Essential Officier Marie-José Hoefmans. ,,Dat is deels bewust, want als dit bij het grote publiek bekend raakt als dé oplossing voor een nieuw internet, dan krijgen we heel veel vragen en willen mensen het meteen gebruiken. Maar zover zijn we nog niet. Het lijkt misschien simpel, maar er komt heel veel bij kijken. Niet alleen op technisch gebied. Daarom zijn al diverse van dit soort initiatieven mislukt."

Disruptief
Een veilige plek op internet waar iedereen al zijn persoonlijke data kan opslaan. De controle op internet teruggeven aan de gebruikers. Het zijn mooie kreten. Maar als het lukt, is de impact reusachtig. Hoefmans: ,,Op deze manier ontnemen we Google, Facebook en al die bedrijven die in data handelen hun macht. De data die dit soort bedrijven verzamelen komt weer terecht waar die thuishoort: bij jou en mij. We beseffen dat dit enorm disruptief is voor de marcom branche, die best conservatief is en achterloopt. Ik zou ze willen toeroepen: mensen, dit is de nieuwe wereld. Dit is waar het naartoe gaat, dus duik hier in." 

Redding
Beveiligings- en privacy-expert Brenno de Winter weet niet of bedrijven die in data handelen bang moeten worden van een datakluis á la Schluss. ,,Het zal voor Facebook meer gevolgen hebben dan voor Google, want Facebook handelt in profielen en Google in advertenties. Maar dat hoeft niet. Het kan ook hun redding zijn. Heel veel mensen zullen in ruil voor data hun diensten blijven gebruiken. Dit is dan een belangrijk signaal dat er zorgvuldiger met data moet worden omgegaan. Ook heb je grote groepen mensen die het niets kan schelen en zo'n kluis niet zullen gebruiken. Een deel zal er ook niet goed mee om kunnen gaan," aldus De Winter.

Het concept van Schluss vindt hij geweldig. ,,Mensen de regie geven over hun eigen data is een principe dat ik enorm toejuich. Schluss ziet er op het oog ook goed uit, maar alles valt of staat met de uitvoering," zegt hij.

Co-creatie
Daar is Schluss volgens Hoefmans al heel ver in. De club van gelijkgestemden die drie jaar geleden aan het project begon, is inmiddels gegroeid tot zestig mensen en bekende namen als Jaya Baloo, Chief Information Security Officer (CISO) bij KPN, zitten in de raad van advies. De kluis moet een app op de smartphone en een tool op de computer worden. Het testen van de eerste bèta-fase is afgerond en nu lopen er pilots met data voor hypotheekoffertes bij SNS-bank en data over studieschulden bij onderwijsdienst DUO. ,,We zijn de kluis aan het bouwen. We bouwen Schluss in vijf stappen naar de laatste fase, waar al jouw gegevens in je eigen kluis zitten en niet meer over het internet verspreid zijn. In elke fase vragen we marktpartijen en overheden in co-creatie mee te ontwikkelen. Die betalen daarvoor," legt Hoefmans uit. ,,Zo willen we over drie tot vijf jaar klaar zijn."

Hobbels
Er zijn de komende jaren nog genoeg hobbels te nemen. Een dergelijke datakluis moet namelijk 100 procent betrouwbaar zijn. Schluss probeert overal rekening mee te houden. Het bedrijf draait de online datastroom om. Nu liggen data over surfgedrag, aankopen, voorkeuren, financiële en medische gegevens verspreid over 100.000'en plekken op het internet. Vaak zijn die data niet eens correct of up to date. Die gegevens worden met de datakluis door de eigenaar zelf bewaard en die bepaalt wat ermee gebeurt, aan wie en voor welk doel ze ter inzage gegeven worden. Maar als hij of zij data beschikbaar stelt, dan kunnen bedrijven daar meer mee omdat ze up to date en accuraat zijn. Om hacken te voorkomen worden alle data niet op één plaats maar verspreid, versnipperd en versleuteld op het internet bewaard. Alleen de eigenaar van de kluis heeft de sleutel. En om te voorkomen dat er achterdeurtjes ingebouwd worden, wordt de software opensource ontwikkeld.

Alleen inzage
Een belangrijk detail is dat bedrijven de data uit een datakluis kunnen inzien, maar niet kunnen doorgeven of opslaan. Ook niet als iemand inlogt op een website. Zo houdt de eigenaar te allen tijde de controle. Dat kan voor bedrijven voordelen opleveren in het kader van privacywet AVG/GDPR. Schluss zelf is nog aan het uitzoeken hoe de AVG/GDPR op haar van toepassing is.

Om te garanderen dat de kluis van en voor de mensen is en blijft, wordt Schluss een coöperatie, met alle gebruikers als eigenaar. ,,De organisatie die dit faciliteert mag geen commerciële partij zijn die over de rug van de data van de gebruikers geld verdient, anders zijn we gewoon de nieuwe Facebook of Google aan het bouwen," stelt Hoefmans.

Kansen voor marketing
Voor online marketeers vormt de datakluis een nieuwe uitdaging. Hoefmans: ,,Er is voor bedrijven veel te winnen als de markt niet meer grotendeels in handen is van Facebook en Google. Marketeers moeten alleen wat creatiever gaan nadenken hoe ze mensen kunnen overhalen hun data beschikbaar te stellen. Maar wie dat kan wacht een grote toekomst. Je moet goed uit kunnen leggen wat je met data doet en wat mensen ervoor terugkrijgen. Dan gaat het om meer dan alleen gepersonaliseerde advertenties of diensten. Je kunt er ook mooie dingen mee doen, bijvoorbeeld op het gebied van gezondheidsonderzoek."

Brenno de Winter onderschrijft dat. ,,Marketing wordt steeds afhankelijker van data. Dit betekent dat je je verhaal beter moet verkopen om mensen mee te krijgen. Die moeten er vertrouwen in hebben dat je veilig en integer met hun data omgaat. Bij marketing blijft dat vaak een grote zorg," zegt hij.

Niet gelukt
Schluss is niet de eerste die het probeert. Roel Peels van Only Once kondigde vorig jaar ook aan een datakluis op de markt te brengen. Zijn kluis wordt nu al gebruikt om gegevens op te slaan en te delen, maar niet zoals Schluss dat voor ogen heeft. Peels stuitte op diverse drempels en is momenteel zijn bedrijf aan het 'herpositioneren'. ,,Mijn ervaring is dat gegevensomkering behoorlijk complex is en dat het concept 'kluis' door veel Nederlanders eng wordt gevonden," laat hij weten.

Ook blijkt dat gebruikers het moeilijk vinden om behalve hun gebruikersnaam en wachtwoord ook een sleutel te onthouden. Peels: ,,Dat blijkt in de praktijk een erg grote hindernis voor gebruikers te zijn die amper hun password kunnen onthouden. En dus regent het helpdesktelefoontje van mensen die hun sleutel zijn vergeten. Maar wij slaan die niet op, dus zijn ze hun volledige account kwijt. Wel veilig, maar dat werkt allemaal niet in de praktijk."

Hoewel Peels vindt dat de ontwikkeling van Schluss veel te langzaam gaat, volgt hij zijn collega's met belangstelling om te zien of ze überhaupt van de grond komen.

Pleidooi

Hoefmans heeft daar alle vertrouwen in, al zijn de problemen van Peels precies de reden waarom Schluss het grote publiek nog geen kluisjes aanbiedt. De tijdgeest is volgens haar rijp voor Schluss. Onlangs sprak ze nog op de MyData conferentie in Helsinki, voor allemaal gelijkgestemden. ,,En heb je de aflevering van VPRO's Zomergasten met Marleen Stikker gezien over internet en privacy? Dat was drie uur lang een pleidooi voor Schluss."

Marie-José Hoefmans: foto Zan van Alderwegen

Illustraties: Maus Bullhorst