Instagram, Pinterest, WeHeartIt, Flickr, Tumblr: het web stroomt over met foto’s. Waar het in de printwereld overduidelijk is dat er toch echt toestemming van de fotograaf nodig is, vaak gekoppeld aan een vergoeding, is dit in de online wereld ineens een grijs gebied. Wat zijn de online copyright regels? Inclusief een handig lijstje van stocksites met gratis te gebruiken beeld!
 
De foto’s van hobbyfotografen en professionals hebben allemaal één ding gemeen: het auteursrecht. Dit komt direct na het maken van een foto tot stand. En het auteursrecht geldt online net zo hard als offline. Hoe komt het dan toch dat veel websites klakkeloos foto’s plaatsen met alleen bronvermelding als ‘Instagram.com’ of ‘Pinterest.com‘, zonder hierbij verder toestemming aan de daadwerkelijke fotograaf te vragen?

Frank.News vroeg het aan Media-advocaat Marc de Boer van Boekx Advocaten. ,,In principe heb je voor online publicatie van een foto de toestemming nodig van de auteursrechthebbende. Vaak is dat de fotograaf, maar die kan ook door een agentschap zoals bijvoorbeeld Hollandse Hoogte worden vertegenwoordigd. Over het algemeen is het plaatsen van een foto met bijvoorbeeld ‘bron: Instagram.com’ dus niet voldoende. Net zo min als internetfilmpjes die op tv worden vertoond met de tekst ‘bron: YouTube‘,” stelt hij.

 
Citaatrecht
Er zijn uitzonderingen waardoor foto‘s zonder toestemming geplaatst mogen worden. De Boer: ,,Soms kan een beroep worden gedaan op het citaatrecht, maar dan gelden wel strikte voorwaarden. Er moet sprake zijn van een bespreking of beoordeling van de foto, er moet een bronvermelding en naam van de fotograaf bij worden geplaatst. En ze moeten duidelijk afwijken van het origineel en niet groter worden afgebeeld dan noodzakelijk. Op Auteursrecht.nl kun je de algemene regels vinden.”

Als we via Auteursrecht.nl de hele uitleg bij citaatrecht opzoeken, vinden we de volgende toevoeging: ‘Een foto of afbeelding die alleen ter illustratie wordt gebruikt, is geen ‘citaat’. Daarvoor is dus wel toestemming nodig. Net als een foto die als beeldbepalend element een homepage siert.’

 
Rechtenvrij beeld
Een andere uitzondering is als de foto’s vrijgesteld zijn van rechten. Zo zijn er verschillende stocksites waar rechtenvrij beeld gedownload kan worden. Zoals:
*Freestocks.org
*Picjumbo
*Deposit photos
*StockSnap.io
*Unsplash
*Gratisography
*Negative Space
*Splitshire
*Life of Pix
*Superfamous Studios
*IM Free
*New Old Stock
*Getrefe
*RGBStock
*Snapwire Snaps
*Jay Mantri
*Photopin
 
Let op: Bij iedere site wordt aangegeven of de foto’s voor commercieel gebruik geschikt zijn of niet. Verder heeft Flickr nog een speciale categorie: commercial use allowed. Ook in Google Images kun je geavanceerd zoeken op rechtenvrij beeldmateriaal.

 
Licenties op Creative Commons
Nog een manier om vrij te gebruiken foto’s te herkennen is een Creative Commons-licentie (CC). Er zijn zes verschillende licenties met internationaal herkenbare symbolen:

 

Bron: Creative Commons

1 = Naamsvermelding

2 = Naamsvermelding - Gelijk delen

3 = Naamsvermelding - Niet commercieel

4 = Naamsvermelding - Niet commercieel - Gelijk delen
5 = Naamsvermelding - Geen afgeleide werken

6 = Naamsvermelding - Niet commercieel - Geen afgeleide werken
De zes licenties bestaan uit vier elementen met ieder een eigen definitie, ook te vinden op CreativeCommons.nl:

Naamsvermelding: Je staat anderen toe om het werk waar jij auteursrecht op hebt te kopiëren, distribueren, vertonen en op te voeren, en om afgeleid materiaal te maken dat op jouw werk gebaseerd is, alleen uitsluitend als jij vermeld wordt als maker.
Niet -commercieel: Anderen mogen je werk kopiëren, vertonen, distribueren en opvoeren, alsmede materiaal wat op jouw werk gebaseerd is, mits niet voor commerciële doeleinden.

Geen Afgeleide Werken: Anderen mogen je werk kopiëren, distribueren, vertonen en opvoeren mits het werk in de originele staat blijft. Het is niet toegestaan dat anderen jouw werk gebruiken als basis voor nieuw materiaal.

Gelijk Delen: Je staat anderen toe om van jouw werk afgeleid materiaal te maken onder de voorwaarde dat zij het onder dezelfde licentie vrijgeven als het originele werk.

 
De fotograaf geeft aan onder welke licentie het werk gebruikt mag worden. Op bovenstaande sites zijn de meeste foto’s voorzien van Creative Commons. Zo weet iedereen precies welk beeld voor welk doeleinde wel en niet gebruikt mag worden. Handig!

 
Stockbureaus
Wel geld om aan mooi beeldmateriaal te besteden? Meld je dan aan bij stockbureaus en fotoagentschappen als Getty Images, Shutterstock, Brunopress, iStockphoto of Hollandse Hoogte. En onthoud de volgende keer voor het plaatsen van ‘gratis’ beeldmateriaal van die handige sites als Pinterest.com dat de fotograaf het ook fijn zou vinden om erkenning voor zijn werk te krijgen. Lees: op zijn minst een naamsvermelding en waarschijnlijk een vergoeding.