Niet zo lang geleden zat ik in een trein die plotseling vol in de remmen ging in de buurt van de Amsterdam ArenA. Er was iemand voor onze trein gesprongen en dan treedt er een uitgebreide procedure in werking; politie, Officier van Justitie en brandweer. Dat deed de treinmachinist geweldig trouwens; die mannen en vrouwen houden daar natuurlijk trauma's aan over, maar ze leggen heel geduldig uit wat er gebeurt en hoe lang het ongeveer gaat duren. 

Geschrokken in de trein
Samen met een aardige man met een baard waren wij een beetje geschrokken van de hele gebeurtenis. Ik keek de man aan en we moesten allebei even denken aan het leven van die jongen of dat meisje. Een meisje veranderde van het ene op het andere moment in een specialist, in een soort Peter R de Vries aan tafel met de reizigers als soort van publiek. ,,Meestal duurt het een uurtje of drie, ik heb het al zo vaak meegemaakt. Mijn vader zit bij de brandweer en….''

Dus er gebeurde iets en in plaats van dat ze daar een emotie bij voelde, ging zij de situatie duiden, uitleggen zoals het op tv zou gebeuren. Zo'n reactie heeft natuurlijk alles te maken met de grote hoeveelheid talkshows die we hebben. Er vindt iets verschrikkelijks plaats in Parijs en 's avonds zijn er mensen op tv die uitleggen wat er gebeurd is.

Bart Nolles authentiek?
De nieuwe presentator van het RTL-programma Tour dus Jour is Bart Nolles die afkomstig is van de regionale omroep. Nolles volgde in die show Wilfred Genee op die druk was met het presenteren van de bizarre talkshow VI Oranje blijft Thuis. Nolles komt uit de Genee-school, hij was bijvoorbeeld regelmatig verslaggever bij programma's van Genee & Derksen. In de eerste week dat hij een landelijke talkshow aan elkaar praatte kreeg hij direct kritiek van AD-recensente Angela de Jong. Zij vond dat Nolles iets teveel een Derksen-imitatie deed door zich wat zijn voetbalkantinehumor te permitteren. De Jong vond dat Nolles wat meer bij zijn saaie zelf moest blijven, hij moest authentiek zijn.

Wil je mijn held zijn?
Niet zo lang geleden ging het in de podcast Media Unplugged van Tom Asacker en Mark Ramsey over authenticiteit. Aanleiding was een verhaal in Medium genaamd The Age of Post-Authenticity and the Ironic Truths of Meme Culture. In dat verhaal gaat het erover dat er zoveel marketingbuzz hangt rond 'echt zijn', maar het is interessanter om de nuchtere visie van de ervaren mediavolgers te bespreken. Zij zeggen immers; per definitie is de manier waarop je nieuws produceert een gemaakte versie van de werkelijkheid. Tom Asacker komt met een voorbeeld uit Good Morning America waarin een dag na de gebeurtenis 'de held' wordt geïnterviewd van de Nashville Wafflehouse shooting. James Shaw JR. pakte het wapen af van een rondschietende dader waardoor het aantal doden beperkt bleef tot vier. ,,Ik kijk naar presentator Michael Strahan die uitstraalt: ik heb hier een held aan tafel. En James Shaw vertelt het verhaal van een bezoek aan The Wafflehouse waarbij hij de shooter ziet en zich verstopt achter een muurtje. Hij ziet dat die man zijn pistool laadt en loopt op hem af om zichzelf te redden en daarna loopt hij direct het restaurant uit om te overleven. De man die overal werd neergezet als een held wilde alleen zichzelf redden. In de haast om het nieuws te melden, ontstaat dus vanzelf unauthenticy. Het grappige is dat talkshows altijd voorgesprekken doen om het ware verhaal naar boven te halen. Het vereist dus 'unrealness' om iets authentieks naar boven te halen.'' Co-host Mark Ramsey haalt een oude film aan met Jimmy Stewart en John Wayne (Man who shot Liberty Valence) met de zin: 'when the legend becomes fact, print the legend.' waarop Asacker zegt: ,,Je ziet het gewoon voor je dat iemand bij een programma zegt: niet vertellen dat je wilde ontsnappen, maar dat is beter voor het verhaal.''

Het medium is het verhaal
Iedereen die wel eens in de collegebanken van een mediastudie rondhing (of gewoon logisch nadenkt), weet dat alles wat we zien op tv, horen op de radio en lezen op internet per definitie een 'construct' is. We zijn er immers meestal niet bij als een nieuwsgebeurtenis plaatsvindt of zoals een oude hoofdredacteur van mij eens zei: 'we gaan helaas over het nieuws en niet over de werkelijkheid'. Jullie moeten anders het goede verhaal eens lezen van Rob Wijnberg over fakenews, daar zit wel een verfrissend idee in. Hij pleit ervoor dat media het streven naar waarheidsvinding wat vaker loslaten, maar duidelijker zijn over hun opinie die bij het maken van datzelfde nieuws een rol speelt. Dus dat je het maakproces wat meer meegeeft aan de lezer of kijker zodat hij of zij zijn eigen conclusies kan trekken. Hij pleit ervoor om te stoppen met het extra verzamelen van feiten, maar vindt het een goed idee om simpelweg soms te zeggen: wij vinden als medium X en hebben daar reden Y voor.

Stoppen met de illusie van de neutrale waarheid
Ik vind dat een perfect pleidooi van Wijnberg want je krijgt zo een compleet nieuwe manier van een talkshow of een Journaal maken. Media moeten misschien stoppen met te doen alsof er zoiets als een neutrale waarheid bestaat, die conclusies kun je immers prima aan mensen zelf overlaten. Inderdaad; the medium is the message, zei Marshall McCluhan al. Je ziet het bijvoorbeeld vaak bij advocaten die in talkshows hun eigen cliënt verdedigen. Zelden legt de presentator dan even uit aan welke kant de advocaat precies staat. Kleine moeite toch om dat te vertellen? Of dat een verslaggever zegt: ik doe mijn best om iets te vertellen over het leven in Kanaleneiland in Utrecht, maar zelf woon ik in Witte Vrouwen, de enige wijk van Nederland die genoemd is naar de bewoners.'' (copyright Ronald Giphart, dacht ik). Of dat Jan Dijkgraaf en Wierd Duk zeggen: wij zijn intelligente mensen, kunnen dus prima zelf denken, maar op Twitter vind ik ook wel eens iets omdat dat lekker ligt bij mijn achterban.''

Zelfrelativering gevraagd dus. De Amerikaanse presentator zou gewoon vertellen dat James Shaw Jr zichzelf wilde redden en ongemerkt een held werd. En Bart Nolles? Die ging niet de voetbalkantinebezoeker uithangen, maar hij zou zeggen: beste kijkers, ik heb nog een heleboel te leren, maar het wordt echt steeds beter.'' En dat meisje in die trein? Die zou ouderwets emotioneel zijn, schrikken als ze de machinist hoort vertellen over de aanrijding.
Zoals het hoort.