Candid. Platform
for growth.

Waarom is het Coronavirus eigenlijk groot nieuws?

corona

Als media- en marketingkenners hebben jullie vast een mening over de manier waarop de media omgaan met het Coronavirus. Wij koppelden er een communicatiewetenschappelijke theorie aan en trokken wat voorzichtige conclusies.

Als je in de media- en marketingwereld werkt dan vragen mensen thuis wel een iets over dit onderwerp. Dat de overige gezinsleden, na weer een extra Journaal of ronkend bericht op AD.nl, willen weten:waarom is er opeens zó veel nieuws over het Coronavirus en wat moet ik nu precies geloven van de informatie die ik krijg? Een beetje voormalig student communicatiewetenschap met liefde voor media krabbelt dan even aan zijn kin en recht zijn rug voor de Medialogicacursus van een half uur. Je vertelt over de feiten loskoppelen van de meningen, over redacties die van de hoofdredacteuren 'iets met Corona' moeten doen, maar ook over de 'agenda-setting- en news value theorie. Met als gevolg dat ze je thuis nog glaziger aankijken, je dan maar naar boven wandelt en je laptop openklapt voor dit verhaaltje.

Maar wat wil je eigenlijk weten namens de lezers? Wat is je hoofdvraag? Nou ja, bijvoorbeeld: waarom wordt er veel geschreven over het Coronavirus en welke effecten hebben die verhalen op kijkers, lezers en luisteraars? Dankzij de leuke weekpodcast van NU.nl weet ik dat er op de site van SVDJ (Stimuleringsfonds voor de journalistiek) een heel aardig verhaal staat over de manier waarop media schrijven over het virus. Karin Wahl-Jorgensen van de Universiteit van Cardiff deed onderzoek naar de eerste fase van de berichtgeving in de hele wereld. Haar viel op dat het virus veel meer aandacht krijgt dan de ebola-uitbraak in 2018. Ze analyseerde 9387 artikelen in honderden kranten over de hele wereld, in 1066 artikelen werden woorden als 'fear', 'afraid' of varianten daarop gevonden. Volgens Wahl-Jorgensen staat die media-aandacht niet in verhouding tot de ernst van de situatie.

,,Over de jaarlijkse griepepidemie die gemiddeld zo'n 300.000 tot 650.000 mensen het leven kost, werd in diezelfde maand slechts 488 keer geschreven. Ze trekt een paar stevige conclusies (die overigens op basis van dit onderzoek niet te trekken zijn want zo'n inhoudsanalyse zegt niets over het effect, SO naar mijn oude professoren): ,,Berichtgeving van de media bepaalt het onderwerp van gesprek in een samenleving en de manier waarop dat gesprek gevoerd wordt. De media zijn daarmee van grote invloed op de emoties in een samenleving.''

Agenda setting
Ze trekt deze laatste conclusies waarschijnlijk op basis van de agenda setting theorie van McCombs & Shaw uit 1972. Zij ontdekten destijds, zo lezen we onder anderen op Marketingfacsts, dat onderwerpen tijdens een politieke campagne die de meeste aandacht krijgen van traditionele media als belangrijkste worden beschouwd door de kiezers. Wetenschappers Kim & Lee bedachten 35 jaar later hun eigen versie van deze theorie waarbij een enkel bericht online zo populair wordt dat traditionele media erover berichten; 'de reversed agenda-setting'.

Dat lijkt logisch: er verschijnt iets op social media, we gaan erover praten, dat wordt opgepikt door de volgers waaronder journalisten en daarna verschijnen er verhalen in de klassieke media en gaan we er nog meer over praten. We zullen snel eens een goed verhaal maken over het meest recente effectonderzoek trouwens (maar focussen nu op de reden dat een verhaal nieuws wordt).


Waarom is Corona een interessant onderwerp?

Okay, een klein stapje terug voordat we uitkomen bij de effecten: waarom schijven media eigenlijk zoveel over het Coronavirus? Dan kom je uit bij de vraag: wat is nieuws en dan is het altijd heel goed om die oude vertrouwde 'news value theory' van Galtung en Ruge uit de jaren 60 erbij te pakken. Beide wetenschappers kwamen met een lijstje met tien voorwaarden waaraan nieuws moet voldoen:

1. The Power elite: mensen met macht komen eerder in het nieuws;
2. Bekendheid: mensen die bekend zijn komen eerder in het nieuws;
3. Entertainment: verhalen over seks en showbusiness komen eerder in het nieuws;
4. Verassing: verhalen die je niet zag aankomen komen eerder in het nieuws;
5. Slecht nieuws is altijd goed;
6. Goed nieuws werkt ook trouwens;
7. Magnitude: het nieuws gaat over grote aantallen;
8. Relevantie: het moet jou aangaan;
9. Follow-Ups: verhalen over een thema die eerder in het nieuws waren;
10. Agendanieuws. Nieuws dat je ziet aankomen zoals een voetbalwedstrijd of Koningsdag.


Hmmmm. In 2001 en 2016 deden Tony Harcup and Deirdre O'Neill onderzoek naar de aangehaalde factoren om te kijken of ze nog actueel zijn. Zij analyseerden heel veel verschillende nieuwsberichten en kwamen met het volgende lijstje:
1. Exclusiviteit;
2. Slecht nieuws;
3. Conflict;
4. Verrassing;
5. Audiovisuele ondersteuning (dus kan je er een lekker foto bij plaatsen)?;
6. Deelbaarheid;
7. Entertainment;
8. Drama;
9. Follow-Up;
10. Relevantie;
11. Magnitude;
12, Goed nieuws.


Corona en news values

Op welke van bovenstaande factoren scoort nieuws over het Coronavirus eigenlijk hoog? Niet op de klassieke factoren zoals 'bekendheid', 'entertainment' of 'conflict', maar wel op 'slecht nieuws', 'relevantie', 'follow-up' en 'magnitude'. Het gaat om redelijk grote aantallen zieke mensen in de hele wereld en er zit een groot element in van follow-up in waarbij er elke dag een klein beetje verhaal komt bij het verhaal van gisteren. Bovendien kunnen mensen dit nieuws koppelen aan hun eigen leven (relevantie) want iedereen is bezorgd over zijn kinderen, familieleden, vrienden of zichzelf.


Netflixwaarde

Een factor in het nieuws over het Coronavirus die je niet terugziet in de theorie en waar Bas van Teylingen mij op wees in de podcast die binnenkort verschijnt, is de grote 'Netflixwaarde' van het Coronavirus. Er zit duidelijk een 'groot verhaal' in het nieuws, een soort 'narratief' dat zich prima zou lenen voor een Netflixserie. Het is het grote verhaal van een eng 'virus' uit het verre China dat we niet kennen waaraan elke dag een nieuw verhaal wordt toegevoegd.

Een ander element dat je niet in de theorie van de news values terugvindt, maar wel in de omgekeerde agenda setting theorie is het 'selffulfilling effect' in dit nieuws; iets wordt nieuws omdat het nieuws is. Van de week was de chef media van AD.nl, Jaap van Zessen, te gast bij het Mediaforum van Radio 1 en die vertelde - in een totaal andere context - over een tool van Facebook waarbij je per uur kan zien welke verhalen het het beste doen. Het is niet het enige criterium om van zo'n bericht nieuws te maken, maar het zegt wel iets natuurlijk. Iets is groot in het nieuws, mensen worden er nieuwsgierig naar en praten er dus (online) over. Journalisten pikken dit op en schrijven erover. Om 10 uur in de ochtend opent de hoofdredacteur de vergadering deze weken standaard met de vraag: is er nog Coronanieuws?


De effecten

En dan de mogelijke effecten van de nieuwsvoorziening. Als je alles zo leest en ziet in Nederland, gaat er veel goed want we hebben hier redelijk verstandige hoofdredacteuren die veel doen op basis van de inhoud. Maar de verantwoordelijkheid is groot; Karin Wahl-Jorgensen gaat uit van de stelling dat de manier waarop de media berichten over het virus effect hebben. En dus is het belangrijk dat er in de media afgewogen verhalen staan waarin de feiten centraal staan, waarin duidelijkheid is over de mogelijke gevolgen en waarin die gevolgen in een breder perspectief worden geplaatst.

Stel, je bent 12 jaar, zit op de middelbare school in Houten waar je ook woont. Dan hoor je op school dat er in Houten een besmetting is en dat die kinderen bij jou op school zitten. Thuis vraag je natuurlijk even hoe het zit en jouw zogenaamd verstandige vader citeert uit de brief die hij heeft gekregen van de directeur die uitlegt dat er geen besmetting is van iemand wiens kinderen op die school zitten. Maar stel dat die vader alleen op ad.nl had gezocht naar het laatste nieuws over Houten en Corona.

Dan had hij een verhaal gelezen met weliswaar netjes het nieuws in het begin dat met de volgende quote eindigt van zomaar iemand uit Houten. ,,Al sinds ik voor het eerst van dit Coronavirus heb gehoord, heb ik het vervelende voorgevoel dat ik het zelf ook een keer ga krijgen. En nu is het in het dorp aangekomen, fijn vind ik het niet.'' En dan hebben we het nog niet eens gehad over de Houtense YouTuber die al flink aan het hamsteren is,

Okay, even terug naar de vragen: waarom schrijven media zoveel over het Coronavirus? Daarvoor zijn dus wel wat redenen aan te wijzen: het past heel goed in een groot Netflix achtig vervolgverhaal waarin je zelf een bijrol hebt, het virus kan persoonlijke gevolgen hebben, er is altijd nieuws voorradig en ja mensen willen erover lezen en horen.

Als je er dan over schrijft als journalist dan zou je ervoor kunnen pleiten om alle views-stimulerende middelen zoals angstscenario's een beetje achterwege te laten; hoe kan je ziek worden, hoe ziek word je als je ziek wordt, wat kan je doen om het te voorkomen en hoe verhouden deze gevallen zicht tot de normale griep? Ik heb geen volledige inhoudsanalyse gemaakt, maar over het algemeen valt de sensatiezucht in de Nederlandse media nog wel mee.
 

By accepting you will be accessing a service provided by a third-party external to https://www.candidplatform.com/

Be Candid,
it’s contagious.

Candidness is the quality of speaking with
honesty and authenticity. Our Candid editorial
team shares stories that matter on media, data,
marketing, creativeness and technology.

Platform news       All platform news