Zelden ging het in de media zo vaak over de media zelf als bij de talkshowbattle tussen RTL's Jinek en NPO's Op1. Na de eerste week is de tussenstand 4-3 in het voordeel van Op1. Wat beklijft: het gaat weer om de inhoud, reclameopbrengsten zijn van latere zorg en publieke en commerciële omroep voeren een ouderwetse strijd om de kijkcijfers, waarin alles is geoorloofd.

Dat de talkshowbattle eraan zat te komen werd in december al overal aangekondigd. Na het vertrek van Pauw kreeg de NPO veel kritiek op het plan om wisselende duo's in te zetten. Jinek kondigde haar overstap naar RTL al in september aan en werd binnengehaald als de verlosser van Humberto Tan, Twan Huijs en Beau. Grote vraag: zou het RTL4 eindelijk lukken met zijn late night talkshow hogere kijkcijfers te halen dan NPO1? Wat zijn de cruciale meesterzetten en blunders tot nu toe? En wie is aan het winnen of verliezen?

Tijdstip
Het tijdstip van uitzenden blijkt ineens van groot belang te zijn. Dat de late night talkshow op de NPO voortaan een half uur eerder zou beginnen en dus tegelijkertijd met RTL, werd van de zomer al bekend. Allebei vanaf 22.30 uur dus, zo leek het, maar daar zit nog wel wat rek in. Jinek besloot om 22.20 uur te beginnen, waarna Op1 naar 22.25 uur verhuisde. Daarop koos Jinek 22.15 uur als aanvangstijd, waarna Op1 het reclameblok voor de eerste uitzending schrapte om toch als eerste te beginnen. Of zoals de Engelsen zeggen: 'All is fair in love and war'.

Dat leverde maandagavond meteen de winst op: bij aanvang keken 1,4 miljoen mensen naar Op1 en 700.000 naar Jinek. Daarna blijkt dat er na een kwartier al 500.000 mensen weg zappen van NPO1. Dat Jinek later eindigt dan Op1 blijkt ook een slimme zet, want dat leverdehaar die dag nog eens 150.000 extra kijkers op.

Reclame
Reclame-inkomsten lijken in deze battle van ondergeschikt belang. Jinek heeft bedongen dat er in de eerste maanden geen reclameonderbrekingen zijn. Alleen na het intro en na de uitzending. Een dure grap, aldus mediabureaus. Dat scheelt RTL 50.000 euro per aflevering. Maar ook de NPO is bereid een veer te laten. Ster-directeur Frank Volmer besloot de eerste week geen reclameblokken uit te zenden voor Op1. Alles om van het programma een succes te maken.

Actualiteit
Wat de eerste week ook heeft laten zien is dat het in beide programma's weer om de inhoud gaat. Dus deskundige gasten die iets vertellen over actuele onderwerpen. Bewindslieden of bestuurders die in het nieuws zijn. Geen tweederangs RTL-sterren die noodgedwongen een programma moeten pushen, maar interessante programmamakers die hun documentaire of nieuwe programma komen toelichten. Wat actualiteit is wordt namelijk bepaald door wat er gebeurt in de wereld en niet door de marketingafdeling van RTL. Daarom was het een slimme zet van Jinek om haar eigen redactie mee te nemen.

Format DWDD en Pauw
Qua format verschillen beide programma's niet zoveel van elkaar. Beide beginnen met het meest actuele nieuws van de dag. Beide hebben ook goed naar de succesfactoren van De Wereld Draait Door en Pauw gekeken: interessante gasten aan dezelfde tafel (al wordt het van plaats verwisselen nog wel eens per ongeluk in beeld gebracht), presentatoren die doorvragen en een afwisseling van lichte en zware onderwerpen.

Ook belangrijk: geen nitwits met een mening, maar mensen met kennis van zaken aan tafel. Ook al zijn het vaak dezelfde gezichten als bij Pauw en DWDD. Ook hebben beide programma's een luchtige onderbreking met grappige of opvallende tv-fragmenten. Het enige DWDD-element wat ontbreekt is de muziek.

De battle
Dan de battle zelf. Hoe goed of slecht de recensies ook zijn, uiteindelijk draait het om de kijkcijfers. Door alle media-aandacht rond de talkshowbattle zijn kijkcijfers ineens weer hot. Niet alleen bij vakidioten als wij, maar ook bij het grote publiek. De website van de Stichting Kijkonderzoek (SKO) was woensdagochtend 8 januari zelfs een tijdje uit de lucht. De cijfers van de eerste week bieden geen garantie voor de toekomst, maar zijn wel een graadmeter. Dus hoe ging het de eerste week?

Vrijdag 3 januari: Jinek-Op1: 1-0
Door niet op maandag 6 januari, maar al voor het weekeinde op vrijdag 3 januari te starten deelt Jinek de eerste dreun uit. Met 1,7 miljoen kijkers verbreekt ze haar eigen record bij de publieke omroep van 1,4 miljoen kijkers en verslaat ze die avond zelfs The Voice of Holland. Alleen het NOS-journaal trekt die dag zoals gebruikelijk meer kijkers. Inhoudelijk is de start ook prima en in balans. Met korpschef Erik Akerboom over het geweld tegen hulpverleners tijdens oud en nieuw, Michiel Vos die vooruitblikt op de komende presidentsverkiezingen in de VS en Hélène Hendriks op het sportjaar 2020.

Saillant detail: samen met tv-recensent Angela de Jong hint Eva Jinek meteen op de aanstaande talkshowbattle en zegt ze: ,,Competitie tussen talkshows. Ben ik voorstander van. Altijd goed. Als ik maar win." Kortom: de handschoen is geworpen.

Maandag 6 januari: Jinek-Op1: 1-1
Op de eerste avond dat beide talkshows te zien zijn blijkt meteen dat ze redactioneel inhoudelijk aan elkaar gewaagd zijn. Beide programma's hebben een minister die het nieuws komt toelichten. Jinek laat vicepremier en minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid, Welzijn en Sport uitleggen waarom er een grens aan het aantal migranten moet worden gesteld en de zorg onbetaalbaar lijkt te worden.

Erik Dijkstra en Willemijn Veenhoven (BNNVARA) hebben bij Op1 minister Ank Bijlema van Defensie in verband met de dreigende oorlog in Irak en Iran. Opvallend: Jinek heeft neuropsycholoog Erik Scherder en komiek Peter Pannekoek uit de DWDD-stal gehaald. Nog opvallender: Op1 laat Caroline Tensen en Natasja Froger het RTL-programma 'Five Days Inside'aanprijzen. Bij Jinek mag Ryanne van Dorst haar NPO-programma 'Nachtdieren' promoten.

De kijkcijfers: Op1 trekt die avond gemiddeld 1.092.000 kijkers en Jinek 997.00. Een minieme overwinning voor Op1 dus. Dat 'tonnetje meer' is volgens Esquire-hoofdredacteur Arno Kantelberg echter alleen te wijten aan de nieuwsgierigheid van de kijker, zegt hij op NPO Radio 1. Net als veel andere recensenten vindt hij dat de chemie tussen de Op1-presentatoren ontbreekt.

Dinsdag 7 januari: Jinek-Op1: 2-2
Op de tweede avond troeft Jinek bij de start inhoudelijk haar concullega's Giovanca Ostiana en Tijs van den Brink (EO) van Op1 af. De charismatische burgemeester Ahmed Aboutaleb van Rotterdam levert veruit betere tv op dan de boeren op NPO1, die de twintig jaar oude rechtszaak over het ruimen van hun vee komen toelichten. Daarna krabbelt Op1 op met de discussie over geweld en documentairemaker Sinan Can die de radicalisering van IS-aanhangers toont. De boze politieagenten, leerkrachten en verpleegkundigen en (wederom) NPO-sterren Arjen Lubach en Tex de Wit bij Jinek trekken echter ook een groot publiek.

Opvallend: Voorganger Humberto Tan die weer eens mag komen vertellen hoe erg hij zijn afscheid vond en hoe goed Jinek het doet. Dat beide talkshows aan elkaar gewaagd zijn blijkt uit de kijkcijfers: Op1 wint nipt met 940.000 kijkers ten opzichte van de 904.000 kijkers van Jinek. Dat verschil is echter te klein om van een overwinning te spreken. Kijkcijfers worden gemeten via een steekproef onder een panel van 2800 mensen in 1250 huishoudens.

Compleet achterhaald, concludeerden we al in 2015, omdat het via digitale decoders en andere technologie al lang mogelijk is het exacte kijkgedrag te meten. Daarom noemen we deze uitslag 'too close to call' en eindigt deze avond in een gelijkspel.

Woensdag 8 januari: Jinek – Op1: 2-3
Dat de redacties van beide talkshows veelal dezelfde keuzes maken blijkt woensdag 8 januari. Zowel Jinek als Op1 beginnen het nieuwsoverzicht eerst met de mededeling van prinses Harry en Megan om een stapje terug te doen uit de Britse koninklijke familie, meteen gevolgd door het nieuws uit Irak. Daarna bij Op1 geduid door Tweede Kamerleden, bij Jinek door oud-minister Bert Koenders.

Bij de grappige tv-fragmenten hebben beide programma's het item van de homoseksuele jongen die het beeld van een prostitué in Alkmaar maar niets vindt. Ook vaste prik aan het begin van het jaar: een item over voeding. Bij Jinek het dieet van journalist Teun van de Keuken, bij het debuterende koppel Carrie ten Napel en Charles Groenhuijsen (Omroep MAX) van Op1 het programma van chef-kok Joris Bijdendijk en Jennifer Hoffman,waarin ze laten zien hoe ons voedsel gemaakt wordt.

Volgens de kijkcijfers leveren beide programma's in, maar stemmen de meeste kijkers af op Op1: 835.000. Jinek zakt verder weg naar 782.000. Nog steeds geen groot verschil, maar toch een overwinning voor de NPO.

Donderdag 9 januari Jinek-Op1: 2-4
'Jinek is journalistieker. Daar blijf je langer bij hangen,' zegt Sander Lantinga tijdens de Coen en Sander Show op Radio 538, dat net als vele programma's en media de talkshowbattle volgt. Dat is donderdagavond goed te zien. Jinek heeft wat zwaardere items zoals de vliegramp in Iran, waarbij het toestel vermoedelijk is neergehaald door luchtdoelraketten. Uiteraard zit de onvermijdelijke luchtvaartexpert Benno Baksteen aan tafel. Ook de crisis op de woningmarkt wordt belicht door NVM-voorzitter Onno Hoes.

Op1 start met de deelname van Jeangu Macrooy aan het songfestival - te mooi om te laten liggen -, heeft de 'Megxit' als eerste onderwerp en heeft de cast van de Nederlandse Topgun 'Hoogvliegers' aan tafel. Met het 25-jarige jubileum van de Puttense moordzaak krijgt WNL-duo Welmoed Sijtsma en Sander Schimmelpenninck de kans om Peter R. de Vries aan tafel te hebben. TV-recensent Angela de Jong merkt terecht op dat hij het programma eindelijk wat meer pit geeft.

Het lijkt een beetje de omgekeerde wereld: RTL's Jinek dat Pauw nadoet en Op1 dat richting Humberto's 'Late night' afdrijft. Ook Jinek heeft luchtigere onderwerpen als de 'Megxit' en de gênante circusact van schrijver Arnon Grunberg, maar die zitten achter in het programma.

De kijker kiest blijkbaar voor luchtigheid, want volgens de kijkcijfers wint Op1 opnieuw: 939.000 kijkers tegen 840.000 voor Jinek.

Vrijdag 10 januari: Jinek:Op1: 3-4
Kan Jinek net als vorige week profiteren van The Voice als 'voorprogramma'? Ja, zo blijkt. Ze trekt vrijdagavond de meeste kijkers van de hele week. Aan de overkant bij Op1 zit dan ook het minste duo van de vijf; Sophie Hilbrand en Hugo Logtenberg (BNNVARA) moeten het vooral van hun gasten hebben en Logtenberg zit er vaak voor spek en bonen bij.

Opnieuw kiezen de redacties voor veelal dezelfde onderwerpen: het naderende vuurwerkverbod en de start van een nieuw seizoen van 'Wie is de mol'. Beetje genant: het pleidooi van burgemeester Wouter Kolff van Dordrecht is bij Op1 nauwelijks te horen omdat zijn microfoon uitstaat. Jinek praat met de charismatische boswachter Arjan Postma en weervrouw Helga van Leur over de bosbranden in Australië en klimaatverandering. Onderwerpen die vloeiend in elkaar overlopen, net zoals dat de hele show gebeurt. Op1 blijft wat hapsnap. Ook een verademing: Jaïr Ferwerda is voor Jinek terug aan het Binnenhof. Ze eindigt de avond zelfs met muziek van singer-songwriter Hannah Mae.

Voor de eerste keer deze week eindigt Jinek in de kijkcijfers boven Op1: 1.032.000 tegen 1.010.000. Eigenlijk ook too close to call, maar psychisch een enorme opsteker na alle berichten in media dat Op1 steeds Jinek verslaat.

De uitslag

Puur kijkend naar de kijkcijfers heeft Op1 de eerste week Jinek verslagen. Sterker nog: wie ook de dagrapporten van SKO bekijkt ziet dat Op1 tijdens de herhaling 's avonds en overdag ook beduidend meer kijkers trekt dan Jinek.

Maar puur journalistiek inhoudelijk kijkend heeft Jinek een enorme voorsprong op Op1. Het programma is dynamischer, heeft meer tempo en laat duidelijk zien dat het gemaakt wordt door een op elkaar in gespeeld team. Op1 is traag, de tafel is te groot, er vallen stiltes, er gaat technisch nog het een en ander mis en items lopen niet vloeiend in elkaar over. Een pluspunt: de voorspelde onwennigheid tussen de wisselende duo's is nauwelijks zichtbaar. Elk duo presenteert de talkshow alsof het dat al jaren doet.

Het belangrijkste dat we na een week kunnen concluderen is dat de eerste ronde voorbij is, dat Op1 op voorsprong staat, maar de strijd nog lang niet heeft gewonnen. Die gaat de komende maanden pas echt beginnen. Dan zal blijken of Jinek richting de kijkcijfers van de eerste seizoenen van Humberto Tans 'Late Night' kruipt - in de hoogtijdagen 2 miljoen - , of afzakt richting Twan Huys, die zelden boven de 300.000 kijkt kwam. Van Op1 is het nieuwe af. Het programma zal zich nu moeten gaan bewijzen als een waardig opvolger van Pauw en Jinek op de NPO1. Let the games begin. 


Foto Eva Jinek: William Rutten